برنامه جامع آموزش عالی نظام سلامت، الگویی برای سیاست گذاری آموزش عالی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران بر اساس اسناد بالادستی موجود به خصوص سیاست‌های کلان ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، به عنوان متولی آموزش و تربیت منابع انسانی حوزه سلامت شناخته شده و در این راستا وظیفه سنگینی را بر دوش دارد. با توجه به گسترش قابل ملاحظه دانشگاه‌های علوم پزشکی و مؤسسات آموزش عالی سلامت در کشور، خوشبختانه زیرساخت‌های مناسبی برای ارتقای کمی و کیفی آموزش عالی در حوزه سلامت فراهم است که برای بهره‌مندی از این بستر، ترسیم نقشه راهی روشن و مبتنی بر شواهد و اسناد بالادستی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. برنامه جامع آموزش عالی نظام سلامت در راستای تحقق اهداف برنامه تحول نظام سلامت، سندی راهبردی است که بر مبنای اسناد بالادستی از جمله چشم‌انداز ایران 1404(1)، نقشه جامع علمی کشور(2)، نقشه جامع علمی سلامت(3) و برنامه تحول نظام سلامت تدوین گردید. سطوح برنامه‌ریزی در این سند مبتنی بر روش‌شناسی تدوین نقشه جامع‌ علمی سلامت(4) و مشتمل بر مأموریت، چشم‌انداز، بینش‌ها و ارزش‌ها، 12 سیاست کلی و 68 راهبرد برای تحقق هر سیاست می‌باشد. همچنین ترجمان تحقق این سند در برنامه تحول نظام سلامت مشتمل بر دستاوردهای کوتاه‌مدت، میان مدت و درازمدت نیز برای هر سیاست آورده شده است. این سند با استفاده از مدل پانل متخصصان (expert panel) و با مشارکت 7 نفر از کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه آموزش پزشکی به صورت اولیه تدوین گردید. نهادینه‌سازی رویکرد آموزش پاسخ‌گو در نظام سلامت،‌ گسترش عدالت در آموزش عالی سلامت، توسعه دانش‌های نوین با تأکید بر حیطه‌های میان رشته‌ای و تمرکز بر علوم و فناوری‌های نوین، حضور در عرصه‌های آموزشی منطقه‌ای و جهانی، شبکه‌سازی در نظام آموزش عالی سلامت، سامان‌دهی بیمارستان‌ها و مراکز آموزشی درمانی، نهادینه‌سازی اخلاق حرفه‌ای، بهره‌مندی از فناوری‌های نوین در آموزش عالی سلامت، ارتقای منابع انسانی بخش آموزش عالی سلامت، تمرکززدایی در نظام آموزش عالی سلامت، خلق ثروت دانش بنیان در عرصه آموزش عالی سلامت و تولید و بومی‌سازی شواهد معتبر علمی برای ارتقای آموزش عالی سلامت (آموزش‌پژوهی) سیاست‌های دوازده‌گانه نظام آموزش عالی سلامت هستند که در این سند به آنها پرداخته شده است. ویرایش اولیه جهت ارائه بازخورد در شورای مدیران حوزه معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و ویرایش دوم بر اساس پیشنهادها تدوین شد. ویرایش دوم در جلسه‌ای با حضور معاونان و مدیران ارشد وزارت بهداشت،‌درمان و آموزش پزشکی مطرح و مجدداً بازخوردهای اصلاحی گردآوری و بر مبنای آن ویرایش سوم تدوین شد و این ویرایش به عنوان نسخه مصوب شورای معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تلقی و به دانشگاه‌های علوم پزشکی و سایر مؤسسات آموزش عالی سلامت ابلاغ گردید و از ایشان خواسته شد تا برنامه عملیاتی دانشگاه را برای تحقق سیاست‌های این برنامه در حوزه آن دانشگاه تدوین نمایند. امروز برنامه‌ریزی‌های کلان از مجرای تدوین نقشه راه، گامی اساسی در حیطه‌های مختلف است که به سیاست‌گذاران آن حیطه‌ها کمک می‌کند تا گام‌های بعدی برای ارتقا را محکم‌تر و مبتنی بر برنامه و تفکر جمعی بردارند. تدوین نقشه راه در عرصه‌های صنعت و خدمات متعددی به عنوان یک روش برنامه‌ریزی مورد استفاده قرار گرفته است(5تا7). از سوی دیگر سازمان‌دهی و ایجاد تشکیلات به منظور پیاده‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌های مندرج در نقشه راه نیز از دیگر اقدامات مهم برای به ثمر نشستن نقشه راه است(8) که به نظر می‌رسد بستر فراهم شده از مجرای پیاده‌سازی سند آمایش سرزمینی آموزش عالی سلامت به تحقق این برنامه کمک شایانی خواهد کرد(9). مسلماً مشارکت فکری و عملی صاحب‌نظران حوزه آموزش عالی سلامت از مجرای ارائه بازخوردهای اصلاحی به ارتقای ساختار و محتوای برنامه خواهد انجامید. لذا بدین‌منظور نسخه الکترونیک برنامه جامع آموزش عالی سلامت به پیوست این نوشتار خدمت همه صاحب‌نظران و کارشناسان ارائه می‌گردد. جزییات روش‌شناختی و اقدامات انجام شده در زمینه تدوین برنامه جامع حوزه آموزش عالی نظام سلامت در نوشتاری دیگر ارائه خواهد شد.