سارکوپنی تهدیدی جدی برای سالمندان ایرانی؛ لزوم اقدامات پیشگیرانه و برنامه ریزی دقیق برای سلامت سالمندی

 

 

در این سمینار اساتیدی چون دکتر باقر لاریجانی ریاست پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، دکتر فاطمه حاجی ولیزاده ریاست اداره بیماری­های اسکلتی- عضلانی، دکتر رامین حشمت ریاست مرکز تحقیقات بیماری­های مزمن و صعب­ العلاج، دکتر گیتا شفیعی معاون پژوهشی مرکز تحقیقات بیماری­های مزمن و صعب­ العلاج، دکتر حسین ایمانی دانشیار علوم تغذیه، دکتر محمدحسین پورغریب دانشیار پزشکی ورزشی و دکتر علی درویشی استادیار اقتصاد سلامت به ایراد سخنرانی پرداختند و از آخرین یافته ها و مهم ترین مباحث علمی درخصوص بیماری سارکوپنی، این بیماری خاموش در سالمندان و بیماران مزمن که موجب کاهش توده و قدرت عضلانی میگردد، سخن گفتند.

 

دکتر رامین حشمت با تاکید بر اهمیت پیشگیری و مدیریت سارکوپنی در سالمندان، این بیماری را عامل ناتوانی و وابستگی در سنین بالا دانست و بر لزوم اقدامات سریع و موثر در نظام سلامت سالمندان کشور تاکید کرد.

 

دکتر حشمت دبیر علمی اولین سمینار سارکوپنی و استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در توضیح اهمیت بالینی و اجتماعی "سارکوپنی" اظهار داشت: "سارکوپنی از واژه یونانی ‘sarx’ به معنای گوشت و ‘penia’ به معنای کاهش یا از دست دادن، گرفته شده و به کاهش تدریجی توده و عملکرد عضلانی اسکلتی در اثر افزایش سن اشاره دارد. این وضعیت، یک سندرم مهم سالمندی است که با کاهش تدریجی قدرت، حجم عضلانی و عملکرد حرکتی همراه است و در نهایت به وابستگی، زمین­ خوردگی و ناتوانی منجر می­شود و بار سنگینی بر سیستم­های سلامت تحمیل می­کند.

وی با اشاره به پیامدهای گسترده این بیمای افزود: سارکوپنی نه تنها موجب ضعف عملکرد حرکتی و کاهش توانایی انجام فعالیت­های روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله­ ها یا حتی برخاستن از صندلی می­شود، بلکه با افزایش خطر زمین خوردن و شکستگی (به ویژه شکستگی لگن) همراه است که خود منجر به بستری شدن، کاهش استقلال و در برخی موارد افزایش مرگ و میر می­گردد. از سوی دیگر، کاهش قدرت عضلات بر متابولیسم بدن اثرگذار است و می­تواند به بروز بیماری­هایی مانند مقاومت به انسولین، دیابت نوع دو و چاقی منجر شود.

 

دکتر حشمت همچنین به تاثیرات روانی و اجتماعی این بیماری اشاره کرد و گفت: سارکوپنی می­تواند زمینه ­ساز ناتوانی جسمی، انزوای اجتماعی و افسردگی در سالمندان شود و امید به زندگی را کاهش دهد. هزینه­ های ناشی از این وضعیت، از مراقبت­های بیمارستانی تا توان­بخشی و مراقبت­های بلند مدت، بسیار بالاست.

وی با تاکید بر قابل پیشگیری بودن این وضعیت، اظهار داشت: سارکوپنی یک پیامد حتمی پیری نیست و می­توان با برنامه­ ریزی دقیق آن را پیشگیری یا کنترل کرد. ورزش منظم، تغذیه غنی از پروتئین، مصرف کافی ویتامین D و اصلاح سبک زندگی مانند ترک سیگار و کاهش مصرف الکل، ابزارهای موثری برای کاهش پیشرفت این بیماری هستند.

 

دکتر حشمت در ادامه گفت: برآوردها نشان می­دهند که شیوع سارکوپنی در جمعیت سالمند ساکن در جامعه تا حدود 30 درصد متغیر است و این تفاوت­ها بسته به منطقه جغرافیایی و سن افراد، قابل توجه است. از این رو، برنامه­ ریزی برای غربالگری، پیشگیری و مداخله زودهنگام، از ضرورت­های حیاتی نظام سلامت سالمندی در کشور به شمار می­رود."

وی به نتایج مطالعاتی که در کشور انجام شده نیز اشاره کرد و گفت: "مطالعات SARIR، طرح کوهورت سلامت سالمندان بوشهر (BEH) و پروژه ملی IMOS (مطالعه چند مرکزی پوکی استخوان ایران) تصویری روشن از وضعیت سارکوپنی در سالمندان ایرانی ارائه داده­ اند. بر اساس این پژوهش­ ها، شیوع سارکوپنی در جمعیت سالمند کشور بین 14 تا 24 درصد در نوسان است و این میزان در مردان به طور قابل­ توجهی بالاتر از زنان گزارش شده است. در برخی گروه­های سنی بالای 75 سال، این رقم تا 35 درصد نیز افزایش یافته است.

 

دکتر حشمت همچنین از اهمیت توجه به سبک زندگی و پیشگیری زودهنگام سخن گفت و افزود: مطالعه کوهورت بوشهر که با دقت بالا و بهره­ گیری از معیارهای اروپایی و ایرانی انجام شد، نشان داد که تا یک­ سوم از سالمندان به درجاتی از سارکوپنی یا ترکیب سارکوپنی و پوکی استخوان (استئوسارکوپنی) دچار هستند. این یافته­ ها اهمیت توجه به سبک زندگی، تغذیه، فعالیت بدنی و پیشگیری زودهنگام را بیش از پیش آشکار می­سازد.

وی ادامه داد: بر اساس مطالعه ه­ای ملی که در سال 2024 در ژورنال BMC Research Notes منتشر شده و با هدف برآورد بار اقتصادی ناتوانی ناشی از سارکوپنی در جمعیت سالمند ایران انجام شده است، بیش از 2.19 میلیون نفر از سالمندان بالای 60 سال در کشور به درجاتی از سارکوپنی مبتلا هستند. این پژوهش نشان داده که حدود 49 درصد از ناتوانی­ ها در مردان و 28 درصد در زنان به سارکوپنی نسبت داده می­شود. مجموع بار اقتصادی این بیماری در سال 2022 بیش از 257 میلیون دلار برآورد شده که شامل هزینه­ های مستقیم پزشکی، مراقبت در منزل و هزینه­ های غیرمستقیم مانند کاهش بهره­ وری است.

 

دکتر حشمت افزود: نتایج جدیدترین دستورالعمل­ها و مطالعات بالینی منتشر شده در سال 2025 نشان می­دهند که ترکیب تمرینات مقاومتی با مداخلات تغذیه­ای مانند مکمل­های پروتئینی و اسیدهای چرب ضروری تاثیر مشخصی بر افزایش توده عضلانی و توان عملکردی دارد. در همین راستا، برنامه­ های ورزشی ساختاریافته مقاومتی و هوازی، همراه با آموزش تعادل، نقش مهمی در کاهش افتادن و بهبود کیفیت زندگی سالمندان دارند.

دکتر حشمت در پایان تاکید کرد: پیشگیری از سارکوپنی و بهبود سلامت عضلانی سالمندان از اولویت­های ضروری نظام سلامت کشور است و باید از هم ­اکنون برای برنامه­ ریزی­ های موثر و جامع در این زمینه اقدام کرد.